Góry Sowie – eksploracyjna mekka

Szybki jednodniowy wypad w Góry Sowie zaowocował odkryciem nowych miejscówek i powrotem na stare dobre śmieci, które pamiętają jeszcze czasy szkolne.

W górach jesień pełną gębą. Liście walają się po wąskich drogach. Jest już chłodno, ale przyjemnie.

Z racji, że Góry Sowie są namaszczone historią II Wojny Światowej, trasę zwiedzania rozpoczęliśmy właśnie od Jugowic, w których czekał na nas 3 kilometrowy tunel drążony przez nazistów od 1943 roku (Podziemne Miasto Włodarz). Kompleks jawnie niedokończony, chłodny, wilgotny, pełen zagadek i tajemnic. Podczas podróży do wnętrza góry cały czas towarzyszą nam pytania. Po co? Dlaczego? W jakim celu? Płyniemy zalanym korytarzem, od czasu do czasu zawadzając kaskiem o niski sufit. Woda przejrzysta, czysta. Przefiltrowana przez metry skał.

Za drugi strategiczny cel wycieczki po Górach Sowich obraliśmy sobie eksplorację Podziemnego Miasta Osówka (część kompleksu Riese). Uznaje się go za najbardziej znany, najciekawszy i przede wszystkim najbardziej tajemniczy obiekt podziemny w Polsce. Ten kompleks widocznie był w bardziej zaawansowanej fazie budowy. Korytarze sztolni są szersze, wyższe, część z nich wybetonowana i gotowa do dalszego wykorzystania. Ogrom przedsięwzięcia robi niesamowite wrażenie, większe niż we Włodarzu.

Według niektórych źródeł w kompleksie Riese miały powstać zakłady zbrojeniowe, produkujące samoloty i pociski V2 lub kopalnia uranu i fabryka broni jądrowej. Prawdopodobnie kompleks miał też pomieścić kwaterę Hitlera i najwyższych nazistowskich dostojników. Jednak nikt nie jest w stanie ze 100% przekonaniem potwierdzić powyższych doniesień. Nie ma pełnej dokumentacji. Brakuje też świadków oraz jakichkolwiek dowodów na konkretne przeznaczenie Olbrzyma.

Jedno jest pewne – Gontowa, Jugowice, Osówka, Rzeczka, Soboń i Włodarz, powstały kosztem tysięcy istnień ludzkich. Do dziś badaczom znanych jest już ponad 30 wejść do podziemnych obiektów, a powierzchnię zbadanych wyrobisk szacuje się na przeszło 25 tysięcy metrów kwadratowych. Średnia waga więźnia wykupionego za grosze z obozu koncentracyjnego to 40 kilogramów. Często sztolnie budowały Dzieci. Nie było miejsca na błąd. Każdy z nich kończył się śmiercią w wyniku braku jakichkolwiek standardów bezpieczeństwa lub po prostu z powodu rozstrzelania przez hitlerowców.

Sam temat Riese wzbudza ogromne zainteresowanie i żywe emocje. Jest pełen nierozwiązanych zagadek, teorii spiskowych i entuzjastycznych odkryć. Do dziś mówi się o tzw. "strażnikach", ukrytych skarbach, zamurowanej bursztynowej komnacie, nieodkrytych sztolniach i korytarzach, które pobudzają wyobraźnię i są motorem napędowym do eksploracji pozostałości po niemieckim przedsięwzięciu budowlanym. A także wiara w istnienie nieznanych do tej pory sztolni o dużo wyższym stopniu wykończenia niż te, które znamy obecnie. Jednym słowem – obok Riese nie da się przejść obojętnie. Szczególnie, że nawet po 60 latach od zakończenia wojny na światło dzienne nadal wychodzą ciekawe fakty. A to udaje się rozwikłać przeznaczenie części obiektów, a to pojawiają się doniesienia dotyczące związków Olbrzyma z pracami nad cudowną nazistowską bronią Wunderwaffe, którą miały stanowić niemieckie latające dyski napędzane urządzeniem o kryptonimie Dzwon (Die Glocke). Poza tym w styczniu zeszłego roku udało się odkryć kolejną sztolnię należącą do kompleksu Soboń [1].

Fakty o podziemnym kompleksie Riese

• Kompleks tworzy 7 podziemnych obiektów wraz z infrastrukturą naziemną.
• 4 obiekty są udostępnione do zwiedzania: Włodarz to 3100 m, Osówka 1700 m, Rzeczka 500 m, a Książ 1000 m.
• 3 obiekty są niedostępne dla zwiedzających: Gontowa, Soboń, Jawornik (odpowiednio 750 m, 700 m i 460 metrów podziemi).
• Część korytarzy w sztolniach jest zalana.
• Planowane jest udostępnienie sztolni nr 3 kompleksu Gontowa dla zwiedzających.
• Projekt Riese stał się inspiracją dla gry "Owl’s nest".
• Osówka to najbardziej kompletny i najlepiej wykończony kompleks.
• W drążeniu korytarzy pomagali Włosi, sprowadzano specjalnie dla nich włoskie piwo.
• Niektórzy więźniowie pracujący przy pracach ważyli tylko 40 kg. W pracach brały udział dzieci.
• W Osówce kręcono kilka filmów fabularnych "Tajemnicę Twierdzy Szyfrów", "Czeluskin", "Pora Mroku" oraz "Werner von Branu".
• Lokalizacja dla projekt jest wybrana nieprzypadkowo. Góry Sowie utworzone są ze skał gnejsu.
• Zdjęcia oparte na lotniczym skaningu laserowym (LiDAR) wykluczają na chwile obecną istnienie potencjalnych nieodkrytych sztolni.
• Na Soboniu i Gontowej wciąż istnieją niezbadane fragmenty podziemi.
• Wewnątrz obiektów panuje 7 C, 95% wilgotności powietrza.
• Koszt projektu oszacowano na 150 milionów ówczesnych marek.
• Na budowę kompleksu Riese miało być przeznaczone m.in ponad 250 tysięcy metrów sześciennych zbrojonego betonu, 100 kilometrów rurociągów, 257 tysięcy m3 betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m2 tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów (dane te nie pokrywają się z zaraportowanym stanem faktycznym).
• Z samego Gross – Rosen trafiło w Góry Sowie 13,5 tys. więźniów
• Więźniowie byli w stanie przetrwać przeważnie 2-3 miesiące, ale ich miejsce szybko zajmowali nowi.
• Sowieci przez kilka lat po wojnie utrzymywali przy kompleksie garnizon 15 tysięcy żołnierzy i przeszukiwali tereny kompleksu.
• Podczas prac i badań w podziemiach, nigdy jednak nie odnaleziono ludzkich szczątków, a na zewnątrz nie natrafiono na zbiorowe mogiły.
• W pobliżu trzech sztolni kompleksu Rzeczka w Walimiu znajdują się pozostałości centrali telefonicznej. Jest ona większa niż ówczesna centrala telefoniczna dla Wrocławia.

Mity i zagadki kompleksu Riese

• Sztolnie miały być fabryką broni, bunkrem Adolfa Hitlera i / lub kopalnią uranu i fabryką broni jądrowej.
• Niepotwierdzona jest działalność tzw. "strażników", którzy czuwają nad nieodkryciem kolejnych tajemnic.
• W kompleksie zostały ukryte tajemnicze skrzynie ze skarbami III Rzeszy.
• Niemcy, gdy wiedzieli, że im się nie uda dokończyć budowy, zaczęli zasypywać korytarze do dalszych części.
• Tuż przed końcem wojny do kompleksu zaczęły przybywać nieznane ciężarówki z wielkimi skrzyniami.
• W porównaniu do danych, jakie podaje A. Speer „brakuje” ponad 100 tys. m3 tuneli i 180 tys. m3 betonu.
• Ci, którzy drążyli sztolnie kompleksu Osówka, twierdzili zgodnie, że było aż pięć poziomów podziemi. Do dziś udało się zbadać zaledwie dwa.
• W relacjach mowa o czterech wejściach i pięciu poziomach w kompleksie Włodarz, a także trzech pionowych szybach. Tylko jeden z nich łączył wszystkie poziomy. Według dzisiejszego stanu badań, brakuje dwóch szybów, w tym tego najciekawszego-łączącego pięć poziomów.
• Drugą, nieznaną do tej pory część projektu "Riese" lokalizuje się w okolicy Wielkiej Sowy i XIV-wiecznej kopalni srebra Silberloch, ale jak do tej pory nie znaleziono żadnych dowodów na jej istnienie.
• W okolicach góry Moszna na powierzchni widoczne są ślady prac górniczych.

Szybki, dynamiczny i pełen wrażeń weekend zakończyliśmy wyskokiem na ponad 27 metrowym wiadukcie Sowiogórskiej Kolei Zębatej w Srebrnej Górze [2] oraz nagraniem przejazdu po istnie rajdowej trasie [3].

PS. Zdjęć sztolni nie było zbyt wiele. Powody są czysto techniczne: ciemność, niska temperatura, bardzo duża wilgotność i mała atrakcyjność fotograficzna wnętrz. Posłuszeństwa odmówiła lampa zewnętrzna Canon 580EX II.